Roszczeniowy rodzic w przedszkolu – jak radzić sobie w trudnych sytuacjach?

‍Rodzic roszczeniowy, kto to taki?

Chociaż postawa roszczeniowa może przybierać różne formy, charakterystyczne dla rodziców reprezentujących tę postawę są wygórowane oczekiwania wobec nauczycieli. Czasem manifestuje się to żądaniem szczególnego traktowania dziecka, innym razem przejawia się chęcią ingerencji w pracę szkoły lub próbę "odgrywania się" na nauczycielu za podejmowanie decyzji, które są postrzegane przez rodzica jako błędne. Rodzice o postawie roszczeniowej starają się egzekwować swoje oczekiwania poprzez różne zachowania, w tym:

• napastliwe próby komunikacji z nauczycielem: niezapowiedziane wizyty w przedszkolu, liczne telefony, e-maile czy wiadomości na komunikatorach internetowych, również poza standardowymi godzinami pracy i w dniach wolnych od nauki;
• emocjonalnie nasilone reakcje: głośne wybuchy, płacz, przesadzone manifestacje, które nie są w proporcji do danego kontekstu czy sytuacji;
• przenoszenie odpowiedzialności na nauczyciela za nieprawidłowe zachowanie dziecka, niekorzystne wyniki w edukacji, za własne błędy wychowawcze lub niepowodzenia dziecka; 
• wtrącanie się w pracę nauczyciela, obejmujące żądania zmian w programie nauczania, sposobie oceniania czy prowadzenia zajęć, prośby o wydłużenie obowiązujących terminów lub zwolnienie dziecka z zajęć bez uzasadnionego powodu;
• negowanie decyzji nauczyciela, publiczna krytyka podczas spotkań, nieuzasadnione interwencje u dyrektora placówki, w skrajnych przypadkach krytyka może ewoluować w groźby, nękanie i obrażanie nauczyciela;
• wyrażanie potrzeby kontroli – udzielanie wskazówek nauczycielom w sprawach edukacji i wychowania, wydawanie poleceń, przeprowadzanie ocen, monitorowanie ich działań;
• wyrażanie niezadowolenia – wyrażanie niezadowolenia z programu nauczania, kart pracy, ilości materiału, atmosfery w grupie, aranżacji sal, organizacji wycieczek, itp.;
• grożenie – grożenie nauczycielom konsekwencjami, jeśli nie spełnią żądań rodzica.

Rodzice lubią podkreślać swoje prawa. Czasami jednak zapominają o obowiązkach, jakie mają wobec swoich dzieci i przedszkola. Jeśli w domu nie są ustalone żadne wytyczne, trudno obwinić przedszkole za to, że dziecko nie przestrzega ustalonych norm. Jeśli rodzice pozwalają na lekceważenie obowiązków przedszkolnych, nie mogą winić nauczyciela za ewentualne trudności dziecka.

Nie mamy kontroli nad tym, z jakimi rodzicami będziemy mieć do czynienia w trakcie naszej pracy edukacyjnej. Jednakże możemy podejść do tego wyzwania proaktywnie, podejmując kroki mające na celu złagodzenie postaw roszczeniowych i ustanowienie konstruktywnego dialogu z każdym z rodziców. Zapoznaj się z naszymi praktycznymi strategiami, które można zastosować zarówno na zebraniach, jak i w indywidualnych rozmowach z rodzicami.

Jak poradzić sobie z trudnym rodzicem?

1. Rodzic = Partner

Aby złagodzić roszczeniowe postawy rodziców w kontekście przedszkola, ważne jest uświadamianie im roli partnerskiej w procesie wychowania. Im wcześniej zrozumieją tę koncepcję, tym sprawniej będą funkcjonować. Partnerstwo obejmuje obiektywizm, gotowość do dialogu, współpracę oraz wspólne rozwiązywanie pojawiających się wyzwań. Wtedy nauczyciele przestają być celem ataków i stają się sojusznikami rodziców, co przynosi znaczne korzyści dzieciom. Dzieci uczą się zdrowych zachowań społecznych, rozwijają większą odpowiedzialność i chętniej dzielą się problemami, gdy postrzegają dorosłych jako pozytywne autorytety.

2. Określ jasno granice

Asertywność stanowi kluczową umiejętność w pracy z wymagającymi rodzicami w przedszkolu. Jako nauczyciel zobowiązany jesteś do przestrzegania ustalonych zasad i sprawiedliwego traktowania wszystkich przedszkolaków. Dlatego też, przy rzetelnym wykonywaniu swojej roli, nie ma potrzeby ulegania nierealnym oczekiwaniom.

Wysławiaj swoje decyzje uprzejmie, lecz stanowczo, poparte rzeczowym uzasadnieniem. W przypadku uporczywego nacisku skuteczna może być tzw. metoda zdartej płyty, czyli konsekwentne powtarzanie swojego stanowiska po każdej kolejnej prośbie czy żądaniu.

Nie bój się również reagować na zachowania agresywne, wyzwiska czy groźby. Zachowaj spokój, ale stanowczo poproś o zmianę tonu. Jeśli taka interwencja nie przyniesie efektów, po prostu zakończ spotkanie, wyrażając jednocześnie gotowość do dalszej rozmowy po zaakceptowaniu zmiany postawy rodzica.

3. Słuchaj rodzica

Pokaż, że traktujesz obawy rodzica poważnie: wysłuchaj go ze spokojem, bez przerywania lub używania lekceważących gestów. Najważniejsze, co możesz zrobić podczas rozmowy z rozczarowanym rodzicem, to unikanie bagatelizowania lub kwestionowania jego doświadczeń. Po wysłuchaniu wypowiedzi rodzica zrecenzuj krótko przekazane informacje, używając własnych słów do przedstawienia istoty kwestii, bez dodawania osobistych ocen. Taki sposób potwierdzenia zrozumienia sygnalizuje zainteresowanie znalezieniem rozwiązania problemu i zwiększa gotowość rozmówcy do dalszej dyskusji. Ponadto powtórzenie umożliwia rodzicowi spojrzenie na swoje myśli z innej perspektywy, co może pomóc w zidentyfikowaniu ewentualnych błędów lub przesadzeń we własnym myśleniu.

4. Nie obiecuj czegoś, czego nie możesz spełnić.

Buduj swój  autorytet nauczyciela dzięki konsekwencji, dowodząc, że podchodzisz poważnie do swoich zadań i czujesz się odpowiedzialny za to, co mówisz. Poprzez rzetelną implementację ustaleń dokonanych wspólnie z rodzicami, ukazujesz się jako osoba godna zaufania, zaangażowana w proces dydaktyczno-wychowawczy. To przekonuje rodziców, że inicjatywa jest ceniona, jednocześnie skłaniając ich do aktywnej i życzliwej współpracy.

5. Bądź pozytywny

W trudnych chwilach zacznij rozmowę od zauważenia pozytywnych aspektów, które warto podkreślić. Zamiast stosować zakazy, wybieraj raczej rady lub sugestie. Na przykład, zamiast powiedzieć „Ania, nie może ciągle biegać po sali podczas zajęć”, lepiej brzmi „Fajnie byłoby, gdybyśmy wszyscy razem popracowali nad skupianiem się Ani oraz przypominali jej zasady zachowania podczas zajęć”. Warto w trudnych sytuacjach koncentrować się na poszukiwaniu pozytywnych aspektów, aby złagodzić napięcia i ukazać rodzicowi możliwości konstruktywnego rozwiązania sprawy, zachowując świadomość mocy słów, ponieważ to język kształtuje rzeczywistość.

Rodzice pragną się uwolnić od poczucia winy i ciężaru odpowiedzialności, szukając jednocześnie uzasadnienia oraz potwierdzenia swoich umiejętności i kompetencji, dlatego starając się uzyskać coś dla swoich dzieci, zazwyczaj poszukują wsparcia również dla siebie

Błędy popełniane przez nauczycieli

1. Przejęcie odpowiedzialności

Nauczyciel, któremu rodzic przypomina, że zrobił wszystko, co nauczyciel zalecił, ale i tak się nie udało czuje pełną odpowiedzialność za rozwój i postępy ucznia w przedszkolu, w tym za bieżące trudności, starając się jednocześnie przejąć ciężar odpowiedzialności od rodzica. Jego celem jest udowodnienie swoich kompetencji.

2. Branie winy na siebie

Nauczyciel obwiniany za niepowodzenia dziecka, któremu są wytykane błędy, składa przeprosiny, jednocześnie się usprawiedliwiając i otwarcie przyznając do ewentualnych błędów. Starannie stara się zapanować nad sytuacją, podejmując wysiłki mające na celu uspokojenie rodzica, jednocześnie akceptując jego warunki z życzliwością.

3. Poczucie niższej wartości

W towarzystwie rodzica, który go krytykuje i uważa siebie za lepszego, nauczyciel odczuwa spadek pewności siebie, poczucie niższości i mniejszych kompetencji. Brak mu stanowczości, a przeciwstawienie się autorytetowi wymaga od niego większej determinacji. Wchodzi w kompromisy i zgadza się na różne rzeczy, jedynie po to, aby spełnić oczekiwania rodzica.

4. Strach

Nauczyciel, w stosunku do którego rodzic zachowuje się agresywnie lub mu grozi, poddaje się prośbom rodzica z obawy przed potencjalnymi konsekwencjami, uwagami innych nauczycieli lub reprymendą ze strony przełożonych. Rozważa, w jaki sposób mogło dojść do błędu.

5. Reakcja złością

Nauczyciel zaatakowany przez rodzica traci panowanie nad nerwami, zwiększa ton głosu i angażuje się w spór. Wyraża swoje emocje w sposób intensywny.

6. Zdejmowanie ciężaru odpowiedzialności z rodzica

Nauczyciel przedstawia gotowe wskazówki w postaci rozwiązań, tym samym zwiększa poczucie braku skuteczności u rodzica, a w przypadku niepowodzeń, może być obarczony pretensjami ze strony rodzica.

7. Podejmowanie decyzji pod presją

Nauczyciel zaskoczony i pospieszany przez rodzica zgadza się na wszystko, aby jedynie pozbyć się rodzica. Posiada ograniczony czas i dąży do zakończenia rozmowy jak najszybciej. Nie przejawia uwagi wobec manipulacji ze strony rodzica.

Jak rozmawiać?

Zwróć szczególną wagę na ton głosu i dobór słów.

Gdy mamy zaplanowaną rozmowę z rodzicem, to szczególnie się od niej przygotujmy. Posiadajmy informacje na temat tego, co się wydarzyło, jak przedszkolak oraz inne zaangażowane osoby postrzegają problem, czego oczekują, a także jak sytuacja wpisuje się w przepisy i zasady przedszkolne. Początkowa diagnoza umożliwia określenie stopnia skomplikowania problemu i przewidzenie, co najmniej do pewnego stopnia, reakcji rodzica. Dzięki temu nauczycielowi łatwiej jest zachować spokój oraz pozostać neutralnym i obiektywnym. Pamiętaj, by na początku ustalić zasady rozmowy, na przykład ustalając, że nie przerywamy sobie, nie podnosimy głosu, opieramy się na faktach, nie obrażamy nikogo itp.

Gdy roszczeniowy rodzic pojawi się w przedszkolu nieoczekiwanie i nie zaplanowaliśmy rozmowy z nim należy przede wszystkim zachować spokój i nie dać się wyprowadzić z równowagi.

Podczas takiej rozmowy należy pamiętać o:

• asertywności – dzięki niej możesz złagodzić ataki rodzica i wyznaczyć granice;
• komunikatach „ja” - stanowią skuteczne narzędzie opisu faktów, uczuć i oczekiwań;
• parafrazowaniu wypowiedzi – zapewnia pewność, że zrozumiano rozmówcę i umożliwia mu usłyszenie własnego przekazu poprzez konfrontację z własnymi słowami;
• uważnym słuchaniu – rodzic czuje się wtedy niezlekceważony;
• przejawianiu empatii – ułatwia zrozumienie przeżyć rodzica i wprowadza spokój;
• przedstawieniu pozytywnych cech dziecka;
• metodzie zdartej płyty, czyli stanowcze i spokojne powtarzanie komunikatu – blokuje eskalację niepożądanego zachowania rodzica;
• konsekwencja, czyli działanie zgodnie z wcześniej zapowiedzianymi krokami – świadczy o poważnym potraktowaniu rodzica;
• unikaniu pouczeń i moralizowania;
• unikaniu porównywania z innymi dziećmi;
• argumentacji swojego punktu widzenia;
• podsumowaniu spotkania.

Regulacje dotyczące relacji z rodzicami

Statut przedszkola powinien zawierać wytyczne dotyczące współpracy z rodzicami w przedszkolu. Wszelkie relacje z nimi, nawet w przypadku konfliktowych sytuacji, stanowią istotny element organizacji placówki.

W przypadku, gdy rodzic zakłóca działalność placówki poprzez niestosowne zachowanie, niekulturalne uwagi dotyczące pracy nauczyciela, dyrektor powinien przeprowadzić z nim rozmowę. W trakcie tej konwersacji należy wyjaśnić, że narusza on zasady współżycia społecznego oraz normy i reguły postępowania obowiązujące w przedszkolu, zgodnie z przepisami prawa wewnątrzprzedszkolnego. Warto także podkreślić, że jego nieodpowiednie zachowanie wobec nauczyciela generuje negatywne konsekwencje i ma szkodliwy wpływ na całą społeczność przedszkolną.

Według art. 226 § 1 Kodeksu karnego „Kto znieważa funkcjonariusza publicznego lub osobę do pomocy mu przybraną, podczas i w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”. Takie przestępstwo jest ścigane z oskarżenia publicznego.

Zachowanie rodzica może spełniać przesłanki czynu zabronionego, jakim jest znieważenie nauczyciela. Jeżeli istnieje podejrzenie o popełnienie tego przestępstwa, zarówno organ prowadzący przedszkole, jak i dyrektor mają obowiązek interweniować z urzędu w obronie nauczyciela, zwłaszcza gdy uprawnienia przysługujące nauczycielowi są naruszane, zgodnie z postanowieniami art. 62 ust. 2 Karty Nauczyciela.

Naruszenie kwestii ochrony dóbr osobistych reguluje art. 24 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne”. W przypadku naruszenia dóbr nauczyciel ma prawo żądać od osoby sprawczej podjęcia działań mających na celu naprawienie wyrządzonych szkód. W szczególności może on żądać, aby osoba ta złożyła oświadczenie o odpowiedniej treści i formie, eliminujące skutki naruszenia. Zgodnie z przepisami kodeksowymi, nauczyciel może również domagać się zadośćuczynienia pieniężnego lub wpłaty określonej sumy na wskazany cel społeczny.