Arteterapia w przedszkolu. Jak ją zorganizować i jakie przynosi korzyści dla placówki i rodzica?

Arteterapia w przedszkolu - czyli od czego zacząć artystyczne zabawy dla dzieci?

Arteterapia, czyli terapia poprzez sztukę, jest formą terapii korzystającą z różnych technik tj. plastycznych, muzycznych, teatralnych itp.

Zgodnie z tym, co radzą specjaliści, arteterapię w pracy z dziećmi warto rozpocząć od prostego działania - od rysunku wspólnie z dziećmi. Na początku warto skorzystać z pomocy publikacji, takich jak np.: "Zabawy ze sztuką" Anny Kalbarczyk czy "Dziecko rysuje, maluje, rzeźbi" Julii Anastazji Sienkiewicz-Wilowskiej. W pozycjach tych znajdziemy wiele propozycji, dzięki którym stworzymy interesujące scenariusze zajęć, tworząc tym samym możliwość rozmowy z dzieckiem, pokierowania jego uwagi i rozbudzenia ciekawości w trakcie wykonywania prac.

Arteterapię w przedszkolu możemy także zacząć od zajęć warsztatowych realizowanych przez firmy zewnętrzne, np. zajęcia z ceramiki, jednakże w takim przypadku trzeba się liczyć z dodatkowymi kosztami, szczególnie z wynagrodzeniem prowadzącego.

Pamiętajmy, że zajęcia tworzone autorsko przez kadrę przedszkola zawsze są wizytówką placówki.

Poniżej znajdziecie garść wskazówek, jak rozpocząć organizację zajęć w grupie przedszkolnej.

Po pierwsze - w zajęciach mogą uczestniczyć dzieci niezależnie od stanu zdrowia, sprawności intelektualnej i nasilenia zaburzeń emocjonalnych.

Po drugie - każde spotkanie powinno mieć podobną, zbliżoną strukturę. Zajęcia rozpoczynamy od wprowadzenia, od aktywności sprzyjających zrelaksowaniu i powstaniu poczucia bezpieczeństwa. W części wstępnej można porozmawiać z dziećmi o tym, co się działo na poprzednim spotkaniu, jak minął dzień, co wydarzyło się w drodze do przedszkola, itp. Następnie, zależnie od nastroju grupy, jej energii, proponujemy gry i zabawy wyciszające lub energetyzujące. Następuje też przypomnienie głównych reguł i zasad obowiązujących w czasie spotkania, szczególnie, że nic nas nie ogranicza, każdy przez sztukę wyraża to, co czuje.

Po trzecie - tematykę zajęć dobiera prowadzący w oparciu o: znajomość potrzeb i preferencji uczestników, obserwację zachowań i wypowiedzi podczas poprzednich zajęć.

Po czwarte - ćwiczenia należy dobierać tak, by podczas spotkania dziecko mogło: wyrazić swoje potrzeby, emocje konflikty, opowiedzieć o tym, co je spotkało w różnych sytuacjach (w domu, na podwórku), nawiązać niewerbalny dialog z terapeutą, rówieśnikami lub rodzicami; współpracować i uczestniczyć w aktywności grupy, samodzielnie podejmować decyzje i eksperymentować, odreagować emocje, zrelaksować się.

Po piąte - działania artystyczne powinny być tak zaplanowane, by nie zrażać do ich wykonania tych, którzy negatywnie oceniają swoje zdolności. Dzieci w wieku przedszkolnym bardzo chętnie wypowiadają się poprzez sztukę, dlatego w arteterapii wykorzystuje się takie techniki i tematykę, które każdemu umożliwia wypowiedzenie się.

Atreterapia w przedszkolu - korzyści dla placówki i rodzica

Arteterapia jest coraz bardziej popularną dziedziną edukacji i terapii, tym samym wkroczyła również do wielu przedszkoli. Coraz częściej scenariusze zajęć zawierają nie tylko formy i techniki plastyczne, ale także muzyczne z elementami choreografii, teatralne, taneczne itd. Tak więc coraz częściej sięgamy po elementy arteterapii w codziennych zajęciach w przedszkolu.

Dlatego też, warto zwrócić uwagę na fakt, iż arteterapia w przedszkolu to także pozytywny element wizerunku i działania naszej placówki.

Po pierwsze, gdy organizujemy cykliczne zajęcia wykorzystujące sztukę, pomagamy naszym milusińskim w pokonywaniu lęków, systematycznie stwarzamy możliwość do uwalniania się od zahamowań, wzmacniamy wiarę w ich własne siły, pobudzamy ekspresję fantastyczną - wyobraźnię.

Po drugie pomagamy w kształtowaniu wrażliwości, umiejętności nawiązywania kontaktów społecznych.

Po trzecie integrujemy grupę i przygotowujemy ją do czynnego korzystania nie tylko z dorobku kultury, ale także do pełnego korzystania przez dzieci z otaczającego ich świata.

Dlatego też, mając takie zajęcia w swojej ofercie, możemy śmiało powiedzieć, iż nasza placówka dba o całościowy rozwój dzieci. Wykorzystując arteterapię w pracy z dziećmi, stwarzamy przestrzeń do rozwoju poznawczego, ale i emocjonalnego.

Dzięki organizacji zajęć w przedszkolu, wykorzystujących m.in. techniki plastyczne, zaspokajamy także potrzeby, a szczególnie oczekiwania rodziców dzieci. Innymi słowy, rodzice dzieci oczekują, iż zadbamy w sposób profesjonalny o elementarne sfery rozwoju ich dzieci.

A mówiąc o rozwoju, w tym aspekcie, powinniśmy mieć na względzie szczególnie, iż wczesna edukacja dziecka, także w zamyśle rodziców uwzględnia rozwój i wspomaganie cech podstawowych, takich jak ciekawość poznawcza, wiarę w siebie oraz niezależność emocjonalną oraz fakt, iż edukację dzieci najmłodszych charakteryzuje też szeroko pojęte stymulowanie rozwoju w zakresie m.in.: umiejętności twórczych, społecznych, komunikowania się oraz rozwiązywania problemów i rozumowania.

Rodzice oczekują, iż w trakcie pracy z ich dzieckiem, stworzymy przestrzeń do rozwoju orientacji przestrzennej, a także rozwoju sprawności motorycznych. Z tego też względu naszym zadaniem jest pomoc dziecku w rozwinięciu tych umiejętności, których potrzebuje do wypowiadania się w sposób twórczy, a także w przygotowaniu do nauki pisania.

Dlatego też, arteterapia, bądź jej elementy wykorzystywane systematycznie w trakcie zajęć czy pracy z dzieckiem dają nam idealną przestrzeń do osiągania wyznaczonych przez nas celów w działalności przedszkola, ale także do spełniania oczekiwań rodziców.

Formy i techniki artererapii stosowane w przedszkolu. Artererapia - scenariusze zajęć dla dzieci

Edukacja (terapia) przez sztukę jest także procesem kształcenia. Taka forma daje nam idealne podłoże do prowadzenia zająć z zakresu kształcenia estetycznego, gdyż pozwala nam określanie odpowiednich

wymagań w kierunku dziecka oraz możliwe obiektywne sprawdzanie wyników jego rozwoju. Wyobraźnia i ekspresja to podstawowe dyspozycje, które należy ukształtować u dziecka. Ekspresja dziecka to z jednej strony spontaniczne wyrażanie jego osobistych przeżyć i doznań, a z drugiej – odbicie pojmowania przez dziecko rzeczywistego świata. W pedagogice ekspresję traktuje się jako spontaniczną wypowiedź dziecka – w rysunku, tańcu, śpiewie czy sztuce dramatycznej.

W pracy z przedszkolami, możemy wykorzystać autorskie, tworzone przez nas samych scenariusze zajęć. Scenariusz zajęć z arteterapii w przedszkolu może zawierać następujące czynności ekspresyjne:

Ekspresję ruchowo-mimiczną – na początku możemy zachęcić dziecko poprzez zabawę do gestykulowania, spontanicznego ruchu (podskakiwanie, machanie kończynami), grymasów twarzy, a na wyższym „levelu” możemy aktywizować dzieci do wyrażania siebie poprzez taniec, na najwyższym poziomie ruchowo-mimicznym możemy wprowadzić pantomimę.

Ekspresję ruchowo-muzyczną – wyrażana bywa pod wpływem rytmu, melodii – jako improwizowany taniec; najbardziej terapeutyczna jest tzw. muzyka transowa (rytm wybijany na bębenku, muzyka afrykańska); bardzo dobrze na rozwój dzieci wpływają zabawy ruchowe przy muzyce, śpiew oraz gra na instrumencie. Dziecko kształci wówczas poczucie rytmu, wrażliwość na barwę, wyzwala aktywność, rozwija wyobraźnię muzyczną i inwencję twórczą.

Ekspresję słowno-muzyczną – w tym aspekcie zachęcajmy dzieci do ujawniania się poprzez spontaniczne nucenie improwizowanych melodii i tekstów piosenek.

Ekspresję muzyczną – ma ona związek z ekspresją słowno-muzyczną; nasze przedszkolaki mogą się aktywizować w improwizowanej grze na instrumentach muzycznych lub jej pozorowaniu, np. wystukiwaniu rytmu, naśladowania dźwięków charakterystycznych dla danego instrumentu (trąbienie trąbki). W trakcie zajęć możemy wykorzystać wszelkie instrumenty muzyczne, gdyż podczas gry na instrumencie dziecko kształci poczucie rytmu, wrażliwość na barwę, rozwija wyobraźnię muzyczną i inwencję twórczą. Realizując zadania z zakresu edukacji muzycznej, uczymy dziecko spostrzegania różnych elementów muzycznych. Wspomagamy rozwój zainteresowania, uwagę i umiejętność zapamiętywania.

Ekspresję plastyczną – obok zabawy najbardziej powszechna forma ekspresji, dzieci w wieku przedszkolnym samoistnie sięgają po wszystko, co pozwala im rysować, malować, lepić, montować, itd. Twórczość plastyczna dziecka niejednokrotnie okazała się ogromnym źródłem wiedzy o życiu psychicznym dziecka, wytwór plastyczny staje się komunikatem, a proces twórczy jest ekspresją doświadczanej rzeczywistości. Bardzo ważna rolę w inspirowaniu dzieci do działania plastycznego odgrywa muzyka, zajęcia integrujące muzykę i plastykę pobudzają wyobraźnię plastyczną i muzyczną jednocześnie.

Ekspresję zabawową - łączy w sobie wszystkie formy ekspresji twórczej, ujawnia się w zabawach iluzyjnych, inscenizacyjnych, konstrukcyjnych, ruchowych i muzyczno-ruchowych; ekspresja twórcza w swoich różnych formach zapobiega jednostronnemu rozwojowi intelektu.

Ekspresja zabawowa pozwala nawiązać społeczne kontakty z rówieśnikami. Jako forma czynnego działania staje się źródłem radości, drogą samorealizacji i rozwoju.

Co powinnien zawierać dobry program arteterapii w przedszkolu?

Tworząc autorski program zabaw, sztuką możemy wykorzystać, w zależności od wybranych przez nas technik i narzędzi, poniższe propozycje:

Arteterapię z wykorzystaniem sztuk plastycznych - zajęcia plastyczne pozwalają na zastosowanie różnorakich technik, m.in. rysowania, malowania, rzeźby, grafiki itp. W pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym wykorzystuje się przede wszystkim technikę stemplowania, która cieszy się dużym zainteresowaniem najmłodszych, ze względu na szybkość uzyskiwania ciekawych efektów. Inną techniką wartą uwagi, ze względu na jej terapeutyczny wpływ na rozwój psychoruchowy dziecka jest lepienie z mas plastycznych, które usprawnia zręczność rąk, rozwija szybkość oraz koordynacje ruchów. Natomiast wycinanie i wydzieranie rozwija koordynację wzrokowo-ruchową oraz wyobraźnię twórczą. Kolorowanie (wypełnianie rysunku konturowego kolorem) oprócz usprawnienia manualnego rozwija orientację przestrzenną i ćwiczy spostrzegawczość. Malowanie i rysowanie powoduje zainteresowanie twórczością plastyczną i oddziałuje terapeutycznie na całą osobowość przedszkolaka.

Biblioterapię - charakteryzuje się tym, że terapia odbywa się za pomocą literatury, wykorzystuje książki i treści w nich zawarte, do zmiany sposobu myślenia i dawania wsparcia. Biblioterapia ma przede wszystkim za zadanie wzmocnić i wzbogacać zasoby emocjonalne człowieka, aby ten lepiej radził sobie z trudnościami. Odmianą biblioterapii jest bajkoterapia, która stosowana jest u dzieci. Pomaga radzić sobie z lękami i wspomaga ich rozwój. Bajki pokazują wzory zachowań oraz kompensują braki emocjonalne dziecka.

Choreoterapię - jest arteterapią wykorzystującą taniec oraz ruch. Jej celem jest poczucie własnej cielesności, polubienie swojego ciała, samoakceptacja. Technikami stosowanymi w choreoterapii są: taniec, ćwiczenia ruchowe, improwizacja przy muzyce. Wśród wielu czynników wpływających na ogólny rozwój dziecka muzyka i ruch odgrywają bardzo ważną i istotną rolę. Ruch podporządkowany muzyce zaspokaja u dziecka potrzebę swobodnej aktywności fizycznej, wprowadzając jednocześnie atmosferę odprężenia i radości. Bezpośrednie aktywne przeżycie rytmu, tempa, dynamiki, artykulacji, przebiegu melodii może pobudzić rozwój wrażliwości na zjawiska muzyczne, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju wrażliwości estetycznej i emocjonalnej.

Dramatoterapię - stanowi rodzaj lustra, umożliwiającego samopoznanie i określenie indywidualności. Wiek przedszkolny to przede wszystkim okres zdobywania doświadczeń, a funkcją dramy jest właśnie bezpośrednie doświadczenie. Drama pozwala zgłębiać dzieciom tajemnice motywacji postępowania swojego i innych ludzi, prowadzi do zrozumienia drugiego człowieka. Często stanowi pierwszy krok na trudnej drodze modyfikacji własnych zachowań.

Muzykoterapię- Na zajęciach muzykoterapeutycznych w przedszkolu można proponować dzieciom zróżnicowaną gamę ćwiczeń, które mogą wpłynąć pozytywnie na ich rozwój w sferze emocjonalnej. Zadaniem, które umożliwi im zastanowienie się nad tym, co czują tu i teraz, jest wyrażenie swojego samopoczucia grą na wybranym instrumencie perkusyjnym (monolog instrumentalny). Inną techniką, która pozwoli na rozpoznanie swoich emocji, może być próba dopasowania swojego samopoczucia do jednego z trzech, zasadniczo różniących się od siebie, krótkich utworów muzycznych. Następnie dzieci w grupach, uformowanych zgodnie z dokonanym wyborem materiału muzycznego, wspólnie wykonują prace plastyczne przy powtórnym jego słuchaniu. Ciekawą propozycją ćwiczeń są również zabawy w naśladowanie zagranego przez inne dziecko rytmu. Innym sposobem zachęcenia dzieci do twórczej aktywności może być np. wspólne układanie ruchów do słyszanej melodii lub proponowanie wykonywania pojedynczych gestów do piosenki i naśladowanie ich.

Pamiętaj!

Przeprowadzając arteterapię poprzez zajęcia plastyczne, muzyczne i teatralne, trzeba pamiętać również o przyzwyczajaniu przedszkolaka do wysiłku, cierpliwości, dyscypliny, opanowania. Zarazem nauczyciel musi szanować prawo indywidualnego dochodzenia do właściwych wyników. Nie powinien niczego narzucać, a pełnić funkcje inicjatora i mentora, który poszukuje sytuacji pozwalających na samodzielny rozwój osobowości dziecka.

Ważne!

Praca w zakresie arteterapii, w szczególności z dziećmi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi powinna być dokumentowana w planie pomocy dziecku, karcie udziału w zajęciach prowadzonych przez psychologa, pedagoga lub osobę prowadzącą terapię, z opisem ich przebiegu lub/oraz w arkuszach badań i obserwacji psychologicznych oraz pedagogicznych. Na podstawie dokumentacji przebiegu terapii i zajęć z zakresu edukacji twórczej można wnioskować na temat zmian, jakich dziecko dokonuje w swoim zachowaniu oraz postępów w nauce, samodzielnym myśleniu twórczym i rozwiązywaniu codziennych problemów.